آموزش روش AHP با مثال ساده

شناسایی معیارها در روش ahp اولین قدمی است که باید طی شود. برای ارزیابی و رتبه بندی تعدادی گزینه می توان از تعداد نامحدودی شاخص استفاده کرد بدیهی است که هرچه تعداد معیاها بیشتر باشد دقت تصمیم گیری ما بالاتر می رود اما از طرفی اگر این معیارها از حدی فراتر روند محاسبات اصطلاحا گران تمام میشوند (computationally expensive). به عنوان مثال یک مسئله ساده انتخاب خودرو را در نظر بگیرید. چنانچه تعداد 20 معیار برای انتخاب یک خودرو از میان چنددین خودروی دیگر در نظر گرفته شود بایستی برای گزینه ها نسبت به هر یک از معیارها یک جدول مقایسات زوجی پاسخ داده شود. حال اگر تعداد خودروهای ما 10 عدد باشد برای این جدول تعداد ۴۵ سوال نیاز است که طراحی شود.

بنابراین در مجموع تعداد20*45=900 سوال طراحی می شود که پاسخ دادن به این تعداد سوال از حوصله کارشناسان یا اکسپرت ها خارج است. علاوه بر این همانطور که در ادامه بحث می شود چنانچه مقدار ناسازگاری قابل قبول نباشد کارشناسان ملزم می‌شوند که جداول را دوباره پاسخ بدهند که بر اساس تجربه، کارشناسان عمدتاً از پاسخ دادن تفره می روند. از این رو برای انتخاب تعداد بهینه معیار ها از روش هایی مانند

• دلفی (Delphi)
• تحلیل عاملی (Factor analysis)
• تجزیه و تحلیل عوامل اصلیPrincipal component analysis (PCA)
• ماشین بردار پشتیبان Support vector machine (SVM

استفاده می شود. استفاده از هر کدام از روشهای ذکر شده بستگی به نوع مسئله شما دارد. ساده ترین این تکنیک ها روش دلفی است اما روش های دیگر پایه ریاضی قوی تری دارند و در یادگیری ماشین از آنها استفاده می شود. منطق این تکنیک ها بر این اساس است که با تعداد بسیار کمتری معیار میتوان به احتمال کمتر از 1 اما همچنان بالا (به عنوان مثال 90) به جواب رسید. حداقل سطح اطمینان توسط کارشناس تعیین می شود.

به عنوان نمونه، برای مثال انتخاب خودرو، ممکن است روش تحلیل عاملی نتیجه دهد که اگر 4 معیار خاص از میان 20 معیار انتخاب شود، حاوی 90 درصد اطلاعات است و در نتیجه میتوان با احتمال 90 درصد جواب درست نهایی را حاصل کند.

تهیه پرسشنامه روش ahp

همانطور که گفته شد، برای هر سلول یک سوال طراحی میشود. سوالات برای معیارها، زیرمعیارها و گزینه ها به شکل های مختلفی پرسیده میشوند. بنابراین، واجب است که ویدئوی آموزش روش ahp را بطور کامل مشاهده کنید. در این پکیج، نحوه تهیه فایل word پرسشنامه ahp آورده شده است و میتوانید برای مسئله خود آن را ویرایش کنید.

روش ahp با مثال ساده

مسئله انتخاب بهترین کارمند دیتا سانتیست (data scientist) را در نظر بگیرید که قرار است بر اساس معیارهای ذکر شده در ساختار سلسله مراتبی زیر رتبه بندی شوند. داشتن یک ساختار شماتیک از مسئله به فهم بهتر و جلوگیری از بروز خطای محاسباتی کمک میکند. تعیین جداول مقایسات زوجی از روی ساختار سلسله مراتبی کار راحتی است.

بنابراین، لازم است که حتما ساختار سلسله مراتبی در مقاله و یا پایان نامه شما آورده شود. زمانی که خواننده بخواهد مسئله شما را درک کند، یک نگاه کلی به ساختار سلسله مراتبی می تواند همه ارتباطات بین عوامل و گزینه ها را نشان دهد و نیازی به خواندن کل متن و پیدا کردن فاکتور ها نداشته باشد.

تشکیل جدول مقایسات زوجی

جداول بر اساس ساختار بین عوامل تشکیل میشود. اگر چندین عامل یا گزینه با هم از یک عامل دیگر تاثیر بپذیرند (به سمت آنها پیکانی رسم شده باشد)، آنگاه بین آن دسته عوامل جدول مقایسات زوجی تشکیل میشود. هر سلول این جداول متناظر با یک سوال است. از آنجا که مقایسه A نسبت به B معکوس مقایسه B نسبت به A است، پس داشتن جواب یکی از این دو میتواند جواب دیگری را نیز نتیجه دهد. همچنین، مقایسه هر فاکتور نسبت به خودش برابر با یک است. در نتیجه، برای یک جدول سلول های قطر اصلی و سلول های زیر قطر اصلی نیازی به طراحی سوال ندارند. جدول مقایسات زوجی بین معیارها و گزینه ها در زیر آورده شده است.

محاسبه نرخ ناسازگاری جدول مقایسات زوجی در روش ahp

نرخ ناسازگاری هر جدول، میزان مغایرت نظرات کارشناسان با نظرات قبلیشان را نشان میدهد. اگر کارشناسی نظر دهد که A نسبت به B مهمتر و B نیز نسبت به C مهمتر است، آنگاه باید نتیجه بگیرد که A نسبت C مهمتر است. حتی نسبتشان هم باید همخوانی داشته باشد. در بالا مقدار ناسازگاری جداول در مثال آموزش روش ahp به همراه جداول مقایسات زوجی آورده شد.

محاسبه وزن نهایی با ضرب کردن ماتریس های تصمیم

در این مرحله ماتریس های تصمیم معیارها و همچنین گزینه ها تشکیل میشود. ماتریس تصمیم از کنار هم قرار دادن بردار وزن های بدست آمده در مراحل قبل (برای هر سطح) تشکیل میشود. در زیر وزن نهایی گزینه ها آورده شده است.

همانطور که اوزان نهایی گزینه ها نشان میدهد دیتا ساینتیست ۲ بالاترین وزن را به خود اختصاص داده است. بنابراین این شخص به عنوان کارمند انتخاب میشود. اگر شرکت نیازمند فرد دیگری باشد میتواند دیتا سانتیست ۱ را نیز استخدام کند چون پس از دیتا ساینتیست اول بالاترین وزن را دارد.

روش ahp در پایان نامه را سعی کنید مفصل تر توضیح دهید و نتایج را تحلیل کنید. سعی کنید با تغییر اوزان معیارها، تغییر اوزان و رتبه گزینه ها را نتیجه بگیرید تا ثابت کنید که تحلیل حساسیت روش ahp را انجام داده اید. 

مثال روش ahp در پایان نامه (برای مسائل پیچیده)

در مثال دوم روش ahp قصد داریم که مسئله پیچیده تری را در نظر بگیریم. در مثال قبلی یک مسئله ساده دو سطحی شامل معیارها و زیرمعیارها در نظر گرفته شد. در اینجا یک سطح دیگر به نام زیرمعیارها اضافه میشود. در واقع، ممکن است در مثال قبل، مشخص کردن اهمیت معیار هزینه قدری مفهوم جنرال (عمومی) داشته باشد و هزینه در بخش های مختلف متفاوت باشد. در اینجا این بخش ها جداگانه آورده میشوند که به آنها زیرمعیارهای معیار هزینه (در اینجا) میگوییم. معیارها میتوانند تعداد نامساوی زیرمعیار داشته باشند. در زیر ساختار سلسله مراتبی ahp مثال دوم را مشاهده میکنید.

اگر می خواهید اطلاعات بیشتری را در مورد روش AHP به دست آورید توصیه می کنیم که این فایل PDF  را مطالعه کنید. برای دریافت اینجا کلیک کنید.